Jaskra Od A do Z – Rodzaje, Objawy i Leczenie

Jaskra (glaucoma) dotyczy ponad 80 milionów osób na całym świecie, co czyni ją jedną z najpowszechniejszych chorób oczu. Stanowi także drugą co do częstości przyczynę utraty wzroku. Nieleczona prowadzi do postępującej i nieodwracalnej neuropatii (uszkodzenia) nerwu wzrokowego. Skutkuje to powstawaniem ubytków w polu widzenia, a w konsekwencji – ślepotą. 

Objawy początkowe jaskry przez wiele lat mogą pozostać niezauważone. Choroba rozwija się podstępnie i dotyczy głównie osób po 40 roku życia, osiągając szczyt powyżej wieku 80 lat. Jakie są przyczyny i rodzaje choroby? Na czym polega leczenie jaskry? Dowiedz się z naszego artykułu!

Co to jest jaskra i u kogo występuje?

Jaskra – co to jest za schorzenie? To tak naprawdę grupa chorób, które łączy wspólna cecha – postępujący zanik nerwu wzrokowego, czyli neuropatia jaskrowa. Uszkodzenie unerwienia wiąże się ze stopniowym hamowaniem przewodzenia sygnału widzianego obrazu z oka do mózgu. Zmiany z czasem coraz bardziej postępują, nerw wzrokowy nie ma możliwości samodzielnej odbudowy, co w konsekwencji prowadzi do całkowitej i nieodwracalnej utraty wzroku. 

Główną przyczyną jaskry jest zwiększone ciśnienie w gałce ocznej. Warto jednak zaznaczyć, że u każdego może to oznaczać coś innego. Mówi się o tak zwanej jaskrze normalnego ciśnienia, która występuje u osób, których ciśnienie wewnątrzgałkowe znajduje się w granicach ogólnie przyjętej normy. Działa to również w drugą stronę. Nie u każdego, kto ma zbyt wysokie ciśnienie w oku, stwierdza się jaskrę. 

Jaskra może wystąpić również u osób mających predyspozycje rodzinne. Pamiętaj, że ryzyko jej pojawienia się wzrasta także z wiekiem. Większe prawdopodobieństwo zachorowania stwierdza się też u osób z wysoką wadą krótkowzroczności. Dodatkowymi czynnikami ryzyka są również niektóre schorzenia, między innymi nadciśnienie tętnicze lub przeciwnie – zbyt niskie ciśnienie. Wpływ mogą mieć także niektóre choroby, w których dochodzi do skurczu naczyń, na przykład migrena. Większe ryzyko jaskry występuje również u osób po przebytym zawale serca lub udarze mózgu.

Jaskra a zaćma

Być może zastanawiasz się nad różnicą między jaskrą a zaćmą. Choć choroby te mogą wydawać się podobne, ich objawy, przebieg i leczenie  są zupełnie inne. Zaćma wynika ze zmętnienia, czyli utraty przejrzystości, struktury nazywanej soczewką. Prowadzi to do stopniowego pogorszenia ostrości widzenia. Z zewnątrz oko jest wówczas zamglone, szczególnie w obrębie źrenicy, co możesz łatwo dostrzec samodzielnie. Podobnie jak w przypadku jaskry  konsekwencją zaćmy jest całkowita utrata wzroku. Zarówno jaskra, jak i zaćma są najpowszechniejszymi chorobami oczu oraz najczęstszymi przyczynami ślepoty. 

Jakie są rodzaje jaskry?

Istnieje wiele rodzajów jaskry. W podstawowym podziale wyróżniamy jaskrę pierwotną lub wtórną, a także otwartego lub zamkniętego kąta. Co to właściwie oznacza? Aby odpowiedzieć na to pytanie musimy najpierw wyjaśnić kilka pojęć.

Pomiędzy tęczówką (kolorową częścią oka) a rogówką (najbardziej zewnętrzną częścią oka) znajduje się przestrzeń z cieczą wodnistą. Jest to stale produkowany przez gałkę oczną, przezroczysty płyn, który ma za zadanie odżywić oraz zapewnić odpowiednie ciśnienie w oku. Do prawidłowego funkcjonowania niezbędne jest zachowanie równowagi pomiędzy wytwarzaniem a odpływem cieczy wodnistej do krążenia krwi.  Odbywa się to poprzez tak zwany kąt przesączania, czyli kąt pomiędzy rogówką a tęczówką.

W zależności od sposobu zahamowania przepływu cieczy wodnistej wyróżniamy więc jaskrę otwartego lub zamkniętego kąta.

Jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania

Jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania, nazywana czasem jaskrą prostą, to najczęstsza postać choroby. Stanowi nawet 90% przypadków w całej Europie. W jej przebiegu kąt przesączania nie jest zablokowany. Dlatego też przepływ cieczy wodnistej nie jest zahamowany, może być jednak częściowo ograniczony. 

W jaskrze pierwotnej z otwartym kątem przesączania dochodzi do stopniowego, powolnego wzrostu ciśnienia w oku. Przyczyny choroby nie są do końca znane, jednak dużą rolę mogą odgrywać czynniki genetyczne. Pierwsze objawy jaskry tak naprawę nie występują. Choroba rozpoczyna się podstępnie nie dając zwykle żadnych dolegliwości i najczęściej jest wykrywana przypadkowo. Dlatego musimy pamiętać o kontrolnej diagnostyce.

Jaskra z zamkniętym kątem przesączania

Znacznie rzadziej mamy do czynienia z jaskrą z zamkniętym kątem przesączania. W jej przebiegu dochodzi do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej z powodu zetknięcia lub nawet zrostu tęczówki z rogówką. Prowadzi to do całkowitego zamknięcia kąta przesączania. Jest to spowodowane nieprawidłową budową przedniej części oka, która predysponuje do zablokowania przepływu płynu. 

W przeciwieństwie do jaskry pierwotnej z otwartym kątem przesączania, początkowe objawy jaskry zamkniętego kąta są bardzo częste. Obejmują przede wszystkim ból głowy, oczu, zamglony obraz oraz okresowe widzenie tęczowych kół wokół źródła światła. 

Jaskra z zamkniętym kątem przesączania może w szybkim tempie doprowadzić do ostrego ataku jaskry. Jest to niebezpieczny stan nagły w okulistyce, w którym dochodzi do nagłego, całkowitego zamknięcie kąta przesączania i szybkiej utraty wzroku. Do objawów jaskry ostrej należy ból głowy i oczu, nudności, wymioty, przekrwienie gałek ocznych, niewyraźne widzenie i „koła tęczowe”. W takiej sytuacji należy jak najszybciej wdrożyć leczenie jaskry. Jeśli zauważysz u siebie lub swoich bliskich tego typu symptomy, jak najszybciej zgłoś się do lekarza!

Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym

Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym jest szczególnym typem choroby. Jest rodzajem jaskry pierwotnej z otwartym kątem przesączania i stanowi około 25% tej postaci. Charakterystyczne jest dla niej zachowanie ciśnienia w gałce ocznej w granicach normy przez całą dobę. Jednocześnie dochodzi do postępującego uszkodzenia nerwu wzrokowego podobnie jak w pozostałych postaciach jaskry. 

Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym dotyczy głównie kobiet. Często borykają się one z dużymi spadkami ciśnienia tętniczego krwi, szczególnie w nocy. Mogą mieć również tendencję stanów naczynio skurczowych, takich jak migreny lub skurcz naczyń kończyn w reakcji na zimno.

Jaskra wtórna (barwnikowa)

Jaskra wtórna może przyjąć wiele postaci. Jedną z nich jest jaskra barwnikowa. Obserwujemy ją w tak zwanym zespole rozproszenia barwnika. W jego przebiegu dochodzi do mechanicznego ścierania barwnika z tęczówki. Następnie przedostaje się on do cieczy wodnistej, gdzie blokuje kąt przesączania. Występuje zwykle obustronnie i może się nasilać z wysiłkiem fizycznym. 

Jaskra barwnikowa dotyka częściej mężczyzn. Do czynników ryzyka należy także krótkowzroczność. Objawy jaskry barwnikowej mogą wystąpić wcześniej – nawet między 20 a 50 rokiem życia. W konsekwencji doprowadzają nawet do rozwarstwienia siatkówki. 

Jaskra wrodzona

Wyróżniamy również jaskrę wrodzoną. Możemy ją podzielić na pierwotną oraz wtórną. Obie formy występują rzadko. Jaskra wrodzona pierwotna dotyczy zwykle chłopców. Wzrost ciśnienia w gałce ocznej może w jej przypadku wystąpić już nawet w życiu płodowym. Zdarza się również, że choroba ujawnia się do 16 roku życia. 

Objawy jaskry wrodzonej to między innymi powiększenie rozmiaru gałki ocznej (woloocze), niebieskawe zabarwienie i zamglenie oka. Jako rodzic możesz również dostrzec objawy jaskry u niemowlaka w postaci łzawienia, światłowstrętu czy zaciskania powiek. 

Wyróżniamy również jaskrę wrodzoną wtórną. Występuje ona w konsekwencji innych chorób wrodzonych u dziecka. W zależności od pierwotnej przyczyny może przebiegać z różnymi objawami. 

Jakie objawy ma jaskra? 

Jakie objawy ma jaskra? Tak naprawdę dolegliwości zależą od postaci choroby. W przypadku jaskry pierwotnej z otwartym kątem przesączania oraz jaskry z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym symptomy nie są zwykle zauważane przez bardzo długi czas. W miarę postępu choroby powstają jednak tak zwane mroczki jaskrowe. Są to ubytki w polu widzenia. Początkowo są tak niewielkie, że nie jesteśmy w stanie zauważyć różnicy w widzianym przez nas obrazie. Z czasem jednak znacznie się powiększają. 

W końcowym stadium choroby oczu jaką jest jaskra objawy to tak zwane widzenie tunelowe. Dostrzegany przez nas obraz wygląda jak oglądany przez dziurkę od klucza – widzimy tylko jego centralną część. Z czasem uszkodzenie jest na tyle duże, że dostrzec możemy wyłącznie światło i ruch. Następnie w przypadku braku leczenia dochodzi do całkowitej ślepoty. 

Pamiętaj, niezwykle istotną rolę pełni diagnostyka lekarska. W badaniu okulistycznym specjalista jest w stanie dostrzec charakterystyczne zmiany w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego, czyli miejscu kontaktu nerwu z gałką oczną. Na tej podstawie jest w stanie stwierdzić jaskrę nawet w przypadku, gdy nie odczuwasz żadnych dolegliwości. Dlatego też niezwykle istotną rolę pełni systematyczne badanie wzroku. Już dziś umów siebie i swoich bliskich na wizytę u najlepszych specjalistów w Polsce w Visum Clinic.  

Jakie są przyczyny jaskry?

Główną przyczyną jaskry jest wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Pamiętaj jednak, że zbyt wysokie ciśnienie jest w przypadku tej choroby pojęciem względnym. Jaskra może bowiem powstać nawet w przypadku, gdy znajduje się ono w granicach ogólnie przyjętej normy.

Uszkodzenie wzroku opiera się w szczególności na dwóch bezpośrednich mechanizmach. Pierwszy z nich polega na ucisku na nerw wzrokowy, co jest ściśle związane ze wzrostem ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Drugi mechanizm to niedokrwienie nerwu, w wyniku czego nie jest on zdolny pełnić swoich funkcji. W obu przypadkach dochodzi do stopniowego uszkodzenia przekaźnika, co z kolei sprawia, że impuls dotyczący widzianego obrazu nie dociera do mózgu. 

Jak zapobiec jaskrze?

W wielu przypadkach jaskra jest uwarunkowana genetycznie. Wynika z cech budowy oka lub predyspozycji do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Może rozwinąć się pierwotnie lub być dziedziczona. W przypadku jaskry w rodzinie nie musisz się jednak obawiać o wystąpienie objawów już w wieku dziecięcym. Nawet w przypadku predyspozycji genetycznych do jaskry rozwija się ona dopiero u osób dorosłych. Z tego względu najlepszą metodą jej zapobiegania jest wczesna profilaktyka. Pamiętaj o systematycznych wizytach u okulisty, w trakcie których lekarz oceni ciśnienie w Twoich oczach, obraz tarczy nerwu wzrokowego i przedni odcinek oka, a w razie konieczności wykona dodatkowe badania. Na podstawie takiej diagnostyki jest w stanie ocenić ryzyko wystąpienia jaskry i zaproponować wczesne leczenie. Dzięki temu unikniesz ryzyka całkowitej utraty wzroku. 

Czy jaskra jest uleczalna?

Na tym etapie być może zadajesz sobie pytanie, czy jaskra jest uleczalna. Niestety nie w każdym przypadku możliwe jest całkowite pozbycie się choroby, szczególnie w jaskrze pierwotnej z otwartym kątem przesączania, której bezpośrednia przyczyna nie jest do końca poznana. Istnieją jednak skuteczne metody hamujące postęp jaskry. Umożliwiają codzienne funkcjonowanie i zapobiegają całkowitej utracie wzroku.  Istotną rolę pełni tutaj jednak odpowiednio wczesna diagnostyka. Specjalista jest w stanie wykryć jaskrę w momencie, gdy nie daje jeszcze objawów.

W przypadku jaskry, która jest wynikiem wad anatomicznych gałki ocznej, na przykład jaskrze pierwotnej zamkniętego kąta, wyleczenie jest możliwe. Konieczna jest operacja, która koryguje wadę i zapobiega postępowi choroby.

Rodzaje leczenia jaskry

Istnieje wiele metod leczenia jaskry. Wszystkie mają na celu zahamowanie uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz zachowanie jak najlepszej ostrości wzroku do końca życia. Ze względu na to, że nie ma możliwości naprawy już uszkodzonego nerwu, terapia opiera się głównie na obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wyróżniamy leczenie jaskry laserowe, chirurgiczne oraz farmakologiczne. 

Irydotomia laserowa

Irydotomia laserowa jest metodą leczenia jaskry laserem. Jest terapią pierwszego rzutu w przypadku jaskry pierwotnie zamkniętego kąta. Zabieg polega na utworzeniu niewielkiego otworu w obwodowej części tęczówki. Dzięki temu tworzy się dodatkowa droga odpływu dla cieczy wodnistej oka. W ten sposób zabieg na jaskrę prowadzi do wyrównania ciśnienia wewnątrzgałkowego, co zapobiega postępowi choroby. W szczególnych przypadkach irydotomia laserowa jest także wykorzystywana w terapii jaskry barwnikowej. Chociaż w jej przebiegu kąt przesączania jest otwarty, dochodzi do jego zatykania. Dlatego też utworzenie otworu w tęczówce umożliwia odpływ cieczy i utrzymanie prawidłowego ciśnienia.

Chirurgiczne leczenie jaskry

Leczenie operacyjne jaskry jest zalecane w przypadku, gdy terapia farmakologiczna lub laserowa okazała się nieskuteczne. Podstawową metodą stosowaną w tym przypadku jest trabekulektomia. Jest wykorzystywana szczególnie w leczeniu jaskry otwartego kąta. Operacja  jaskry polega na utworzeniu dodatkowej, sztucznej drogi odpływu cieczy wodnistej oka do przestrzeni podspojówkowej. Następnie konieczne jest stosowanie odpowiednich leków, które zapobiegają gojeniu się wytworzonej przetoki. 

W niektórych przypadkach stosuje się również inne metody leczenia chirurgicznego, takie jak kanaloplastyka oka, sklerektomia głęboka wspomagana laserem lub wszczepienie sztucznych implantów drenujących. W szczególnych sytuacjach konieczna może być również ekstrakcja soczewki. W przypadku, gdy nie jest już możliwe utworzenie dodatkowej drogi odpływu płynu, stosuje się zabiegi mające na celu zmniejszenie wytwarzania cieczy wodnistej, między innymi cyklokriokoagulację. 

Krople i leki na jaskrę

Leki na leczenie jaskry są podawane w postaci kropli do oczu. Wyróżniamy pięć podstawowych grup stosowanych preparatów. Mają one różne mechanizmy działania, jednak wszystkie mają na celu redukcję ciśnienia wewnątrzgałkowego. Część leków ma za zadanie zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej, inne natomiast zwiększenie jej odpływu. Niezwykle istotne jest przyjmowanie kropli na jaskrę  zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ tylko w ten sposób możliwe jest zahamowanie progresji choroby. U każdego pacjenta leczenie jaskry może przebiegać inaczej w zależności od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku jaskry z otwartym kątem przesączania terapia początkowo może się opierać wyłącznie o przepisane przez okulistę krople do oczu. Chociaż hamują one rozwój choroby, nie są w stanie zapobiec jej w pełni. Z tego względu na pewnym etapie zabieg jest konieczny. Jednak po nim również lekarz może zalecić stosowanie kropli na jaskrę. 

Naturalne leczenie jaskry

Warto wspomnieć także o możliwościach naturalnego leczenia jaskry. Choć nie ma domowych sposobów na całkowite pozbycie się choroby, warto zadbać o jej profilaktykę. Zachowaj przede wszystkim odpowiednią dietę przy jaskrze. Powinna ona być zbilansowana i niskotłuszczowa. Zapobiega to nadciśnieniu, które jest jednym z czynników ryzyka jaskry. Możesz także suplementować wartościowe dla oczu składniki, takie jak witamina E oraz luteina. Pamiętaj jednak, że jest to wyłącznie dodatek do podstawowego leczenia. 

Czego nie wolno robić przy leczeniu jaskry?

W trakcie leczenia jaskry powinieneś dbać o prowadzenie odpowiedniego stylu życia. Pamiętaj przede wszystkim o zbilansowanej diecie. Czego unikać w jaskrze? Pomiń w swoim jadłospisie składniki bogate w tłuszcze nasycone i sól. Zrezygnuj również z kofeiny. Czego jeszcze nie wolno robić w jaskrze? Musisz niestety zrezygnować z wszelkich sportów ekstremalnych, takich jak nurkowanie, skoki na bungee czy ze spadochronem. Mogą one powodować wzrost ciśnienia śródgałkowego. Unikaj także podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz przebywania z głową w dół. Pamiętaj o tym zarówno przy laserowym leczeniu jaskry, jak i podczas stosowania kropli do oczu na jaskrę. Dzięki temu efekty terapii będą znacznie lepsze.

Niestety z jaskrą wiążą się również przeciwwskazania do pracy w niektórych zawodach. Należą do nich przede wszystkim wszelkie aktywności związane z ciężką pracą fizyczną. Zaawansowana jaskra jest też przeciwwskazaniem do pracy jako zawodowy kierowca.

Visum Clinic to klinika specjalizująca się w leczeniu okulistycznym już od 2008 roku. Nowoczesny sprzęt, zbierane przez lata doświadczenie oraz indywidualne podejście do każdego pacjenta wyróżnia nas na tle innych przychodni. Oferujemy dogłębną diagnostykę i monitorowanie w naszej poradni specjalistycznej, a także leczenie poprzez zabiegi laserowe lub chirurgiczne. Dysponujemy najlepszymi urządzeniami diagnostycznymi, takimi jak aparat Pentacam służący do oceny przedniego odcinka oka w badaniach pod kątem jaskry.