W naszej placówce specjaliści z wieloletnim doświadczeniem zajmują się szczegółową diagnostyką i leczeniem schorzeń siatkówki oka.
Możliwość wykorzystania najnowocześniejszych, wysokospecjalistycznych urządzeń, m.in. optycznej koherentnej tomografii OCT, ultrasonografii A i B oraz angiografii fluoresceinowej zapewnia znakomity komfort badania chorób siatkówki.
W poradni diagnozowani są pacjenci z całego Podkarpacia, a stałym leczeniem objętych jest około tysiąca chorych. W leczeniu wykorzystujemy skuteczne od wielu lat sprawdzone techniki fotokoagulacji laserowej siatkówki oraz najnowsze, naukowo udokumentowane metody iniekcji doszklistkowych.
Najczęstsze choroby siatkówki to:
- retinopatia cukrzycowa/ makulopatia cukrzycowa
- zakrzepy żyły centralnej siatkówki
- zator tętnicy środkowej siatkówki
- starcze zwyrodnienie plamki związane z wiekiem – AMD
- neuropatia niedokrwienna nerwu wzrokowego.
AMD
Zwyrodnienie plamki żółtej zwane inaczej zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem (AMD) jest postępującą chorobą oczu, najczęściej występującą w społeczeństwie po 50 roku życia. Na całym świecie liczba chorych sięga blisko 50 mln osób. W związku ze starzeniem się społeczeństwa problem AMD narasta, a schorzeniem tym zagrożonych jest ok. 10% osób nawet już po 45 roku życia.
Plamka żółta to niewielkich rozmiarów punkt na siatkówce oka ludzkiego, odpowiadający za najostrzejsze widzenie z którego korzystamy podczas czytania, prowadzenia pojazdu oraz w wielu innych przypadkach, kiedy wykonywane czynności życiowe człowieka wymagają perfekcyjnego, ostrego widzenia. Skutkiem choroby AMD jest uszkodzenie części centralnej siatkówki oka, czyli tzw. plamki żółtej. Prowadzi to do pogorszenia jakości wzroku, ubytków lub nawet całkowitej utraty widzenia centralnego. Chory nie może wtedy czytać, rozpoznawać twarzy i rozróżniać kolorów.
Świat okulistyki od lat zadaje sobie pytanie jakie są przyczyny powstawania choroby AMD? Niestety nie są one do dziś dokładnie znane. Wydaje się jednak, że znaczenie ma wiek, tryb życia oraz forma odżywiania:
- wiek – zgodnie z opinią wielu specjalistów z dziedziny okulistyki zwyrodnienie plamki żółtej jest główną przyczyną utraty wzroku u ludzi powyżej 50 roku życia. Choroba ta dotyczy ok. 10% osób w wieku 60-75 lat i 20-30% osób w wieku ponad 75 lat;
- palenie tytoniu- nikotynizm to poważne „źródło” wolnych rodników. Palacze aż 6-krotnie częściej zapadają na zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem. Na uwagę zasługuje fakt, że na AMD narażone są także i te osoby, które paliły w przeszłości. Dopiero po 20 latach od zaprzestania palenia ryzyko spada do poziomu cechującego osoby niepalące;
- płeć żeńska jest bardziej podatna na AMD niż płeć męka;
- rasa biała – prawdopodobieństwo występowania choroby AMD jest zwiększone;
- czynnik dziedziczny – w przypadku osób, których bliscy krewni chorowali na AMD, ryzyko rozwoju choroby jest większe;
- schorzenia układu sercowo-naczyniowego np. nadciśnienie tętnicze;
- osoby narażone na intensywne światło;
- otyłość, nieodpowiednia dieta;
- niedobór przeciwutleniaczy np. witaminy C, E, cynku, miedzi, selenu, luteiny, zeaksantyny, transresweratrolu.
Kolejnym pytaniem na które warto odpowiedzieć, to jakie są objawy AMD?
Wczesne stadium rozwoju w znacznej mierze przebiega niezauważalnie. Można je wykryć jedynie podczas wizyty u lekarza okulisty poprzez badanie dna oka przy rozszerzonej źrenicy. Wraz z postępem choroby osoba z AMD może zwrócić uwagę na pogorszenie widzenia prowadzące do widzenia prostych linii jako linii falistych, zniekształconych oraz na postępujące trudności w czytaniu. Często w centrum pola widzenia powstają ciemne plamy lub tzw. „ślepe strefy”, a twarze osób stojących na wprost są niewyraźne.
Jak przeciwdziałać rozwojowi choroby AMD oraz wspomagać wzrok w celu utrzymania dobrej kondycji?
Systematyczny wzrost liczby chorych na AMD sprawia, że intensywnie poszukuje się nie tylko metod zapobiegania chorobie, ale także nowych sposobów leczenia rozwiniętych postaci AMD. Pomimo braku znajomości przyczyn powstawania AMD wiadome jest że czynniki genetyczne oraz środowiskowe odgrywają tu ważną rolę. Najważniejszą kwestią w prewencji AMD jest przestrzeganie podstawowych zasad, takich jak:
- zaprzestanie palenia,
- używanie okularów z filtrem,
- przestrzeganie prawidłowego żywienia z uwzględnieniem specjalnych zasad dietetycznych dla osób narażonych na AMD,
- stosowanie suplementów diety, zawierających bogaty skład wysokiej dawki antyoksydantów (luteiny, zeaksantyny) oraz mikroelementów (witaminy C, witaminy E, cynku, miedzi, selenu) oraz kwasów OMEGA-3.
Do najnowszych i na razie najskuteczniejszych metod leczenia AMD, należą metody związane z podawaniem do wnętrza gałki ocznej iniekcji leków hamujących angiogenezę. Inne polegają na dożylnym podawaniu substancji światłouczulającej i naświetlaniu zmiany laserem o odpowiedniej długości fali, co prowadzi do zamknięcia nieprawidłowych naczyń. Do rzadko stosowanych metod leczenia należą metody chirurgiczne. Są to skomplikowane zabiegi wewnątrzgałkowe.
Retinopatia cukrzycowa
- częste powikłanie cukrzycy , stwarzające ryzyko ślepoty
Cukrzyca stanowi jeden z największych problemów medycznych współczesnego świata. Jednym z organów, w którym pojawiają się powikłania tej choroby jest narząd wzroku. Brak włączenia leczenia w odpowiednim stadium choroby może skutkować ślepotą.
Powikłania obejmują m.in. uszkodzenie siatkówki, nazywane retinopatią cukrzycową, w tym jej części centralnej – plamki żółtej , nazywane makulopatią cukrzycową lub cukrzycowym obrzękiem plamki. Są one efektem uszkodzenia bariery krew-siatkówka , prowadzącym do przeciekania składników krwi z naczyń krwionośnych do siatkówki oraz efektem niedotlenienia siatkówki i nerwu wzrokowego. Każda z postaci retinopatii daje inne objawy odczuwane przez pacjenta oraz inne zmiany w dnie oka.
Makulopatia i cukrzycowy obrzęk plamki stopniowo pogarszają ostrość widzenia, natomiast retinopatia cukrzycowa proliferacyjna nieleczona może spowodować nagłą, całkowitą ślepotę.
Retinopatia cukrzycowa proliferacyjna z krwotokiem do ciała szklistego.- Bad. dna oka
Zmiany w siatkówce rozwijają się wprost proporcjonalnie do czasu trwania cukrzycy oraz zależnie od jej typu. Po 20 latach trwania cukrzycy stwierdza się je u prawie wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 oraz u 60% osób chorych na cukrzycę typu 2. Podstawowe znaczenie w powstawaniu schorzenia mają hiperglikemia i nadciśnienie tętnicze.
Po 15 latach choroby około 2% pacjentów będzie niewidomych, a u ok. 10% rozwinie się ciężkie uszkodzenie wzroku. Po 20 latach u więcej niż 75% pacjentów rozwinie się któraś z form retinopatii cukrzycowej1.
Retinopatia cukrzycowa w początkowym okresie rozwoju pozostaje zupełnie bezobjawowa. Nie powoduje ona ani pogorszenia widzenia, ani tym bardziej dolegliwości bólowych. Jej rozpoznanie możliwe jest wyłącznie w trakcie specjalistycznego badania okulistycznego. Zdarza się ,że zaawansowana retinopatia proliferacyjna przebiega z pełną ostrością wzroku i nieleczona, nagle może doprowadzić do ślepoty np. z powodu krwotoku do ciała szklistego. Dlatego tak ważne są regularne badania okulistyczne.
Krwotok do ciała szklistego z odwarstwieniem siatkówki – Bad USG
Diagnozę postawić może jedynie lekarz po wykonaniu szeregu badań, między innymi: badanie dna oka w lampie szczelinowej po poszerzeniu źrenic kroplami , OCT (optyczna koherentna tomografia), angiografia fluoresceinowa.
Zwykle pierwsze odczuwane przez pacjenta objawy dotyczą bardziej zaawansowanych stadiów retinopatii. Najczęściej następuje stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, trudności z czytaniem mimo stosowania okularów ,dodatkowo chory może zauważyć „męty” w polu widzenia. U niektórych pacjentów może jednak dojść do nagłej utraty widzenia z powodu krwotoku do ciała szklistego, zakrzepu żyły środkowej nerwu wzrokowego, ostrej neuropatii niedokrwiennej, trakcyjnego odwarstwienia siatkówki.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi makulopatii cukrzycowej są:
- długo trwająca, nierozpoznana lub źle leczona cukrzyca,
- stężenie hemoglobiny glikowanej wyższe niż 7,5%,
- gwałtowne, duże wahania stężenia glukozy we krwi,
- podwyższone ciśnienie tętnicze krwi (> 130/80),
- zbyt wysokie stężenie tłuszczy we krwi (HDL, cholesterol),
- otyłość,
- przyjmowanie niektórych leków.
Szacuje się , że w Polsce cukrzycowy obrzęk plamki występuje u ok. 50 tys. chorych. Atakuje w większości młodą populację pacjentów, którzy po utracie wzroku stają się niezdolni do pracy. Dopóki widzenie jest stosunkowo dobre (stadium łagodne występuje u ok. 60% chorych), pacjenci ci nie podejmują działań diagnostyczno-terapeutycznych.
Skuteczna i przychodząca w porę interwencja i leczenie mogą o 90% zmniejszyć ryzyko rozwoju retinopatii, więc także ryzyko jej progresji do cukrzycowego obrzęku plamki (DME). WHO zaleca regularne badania przesiewowe pacjentów cukrzycowych pod kątem objawów retinopatii..
Początkowo pacjent nie zauważa zmian w widzeniu. Dlatego też istotna jest regularna kontrola okulistyczna – minimum raz na 12 miesięcy, następnie w zależności od zaawansowania choroby częściej.
Pierwsze badanie okulistyczne w kierunku rozwoju retinopatii u osób chorych na cukrzycę, powinno być przeprowadzane:
- u osób chorych na cukrzycę typu 1 w ciągu 3 lat od rozpoznania – jeżeli pacjent ma lat 10 i więcej – coroczne powtarzane
- u osób chorych na cukrzycę typu 2 – w momencie rozpoznania i coroczne powtarzane
- u kobiety chorej na cukrzycę planującej ciążę – badanie w trakcie I trymestru ciąży.
Wybór metody leczenia retinopatii cukrzycowej jest uzależniony od stopnia zaawansowania i rodzaju uszkodzenia siatkówki . Głównym celem terapii jest zahamowanie postępu zmian chorobowych w obszarze plamki oraz utrzymanie możliwie najlepszej ostrości widzenia.
Stosowane obecnie metody leczenia cukrzycowego obrzęku plamki to m.in. iniekcje leku do wnętrza gałki ocznej -anty-VEGF, laseroterapia siatkówki, glikokortykosteroidy.
Natomiast w ciężkiej retinopatii nieproliferacyjnej oraz w retinopatii proliferacyjnej konieczna jest masywna fotokoagulacja laserowa siatkówki tzw. panfotokoagulacja. Ostatecznie w stanach ciężkiej retinopatii z wylewami krwi do ciała szklistego wykonuje się operacje witrektomii oraz iniekcje leków anty –VEGF do wnętrza gałki ocznej.
Postępowi retinopatii cukrzycowej sprzyjają:
- ciąża
- okres dojrzewania płciowego
- operacja zaćmy.
Powikłaniom okulistycznym w cukrzycy można zapobiegać, unikając diety bogatej w tłuszcze zwierzęce na korzyść zwiększonego spożycia ryb, warzyw oraz owoców, ograniczając konsumpcję alkoholu czy rezygnując z palenia papierosów. Dużą rolę odgrywa także regularna aktywność fizyczna. Koniecznie należy pamiętać o systematycznych kontrolnych badaniach okulistycznych.